آداب افطار

 در ماه پر برکت رمضان، لحظات انسان ارزشمند است، در این ماه، هر لحظه انسان در آغوش پر لطف و رحمت خداوند است، به همین دلیل با رعایت نکاتی چند، می تواند بهره مندی خود را از این ایام خاص، بیشتر نماید.

هنگام افطار و لحظه باز کردن روزه، آن هم روزه ای که به امر پروردگار گرفته بودیم، یکی از قشنگترین لحظات محسوب می شود، و آداب فراوانی برای افطار آورده شده، که در اینجا به برخی از آنها اشاره می گردد.

 1- مقدم داشتن نماز مغرب بر افطار.

امام صادق(علیه السلام) می فرمایند: مستحب است، روزه دار اگر توانایی دارد، ابتداء، قبل از افطار نمازش را بخواند. (وسائل 10/150).

امام باقر (علیه السلام) فرمودند: اگر میل تو به افطار و غذا خوردن، تو را از نماز باز می دارد، ابتدا افطار کن، تا دور شود از تو وسوسه های نفس ملامت گر. (و هنگام نماز با فراغ بال و آرامش نماز بخوانی).

امام باقر (علیه السلام) فرمودند: در ماه رمضان، ابتدا نماز بخوان، سپس افطار کن، مگر با گروهی باشی، که آنها منتظر افطارند. ( یعنی: اگر آنها ابتدا افطار می کنند، تو با آنها مخالفت نکن).

بر این اساس، استحباب خواندن نماز قبل از افطار، دو مورد استثنا دارد، طاقت و صبر نداشتن روزه دار، و وقتی گروهی منتظر ما باشند.

هر مۆمنی برادر مۆمن خود را شبی از ماه رمضان افطاری دهد، خداوند برای او پاداش آزاد کردن سی بنده مۆمن در راه خدا را، می نویسد و در برابر هر کدام، (مهمانان افطاری) دعایی مستجاب را نیز دارد

2- دعای هنگام افطار

امام رضا (علیه السلام) می فرمایند: هر کس هنگام افطارش، بگوید: اللهم لک صمنا بتوفیقک و علی رزقک افطرنا بامرک فتقبله منا و اغفر لنا انک انت الغفور الرحیم.

خداوند، آنچه را از نقص و زیان، بر روزه اش وارد ساخته، می بخشاید. (بحار الانوار 93/312).

بسم الله الرحمن الرحیم

آمده است که روزه دار قبل از افطار کردن ،این دعا را بخواند. روایت را به طور کامل، که حاوی فوائد دعا می باشد،نقل می کنیم:

قال الصّادق علیه السلام:

إنّ رسول اللّه صلی الله علیه وآله و سلم قال لأمیر الْمؤْمنین علیه السلام: یا أبا الْحسن هذا شهْر رمضان قدْ أقْبل فاجْعلْ دعاءک قبْل فطورک فإنّ جبْرئیل جاءنی فقال یا محمّد منْ دعا بهذا الدّعاء فی شهْر رمضان قبْل أنْ یفْطر اسْتجاب اللّه تعالى دعاءه و قبل صوْمه و صلاته و اسْتجاب له عشْر دعواتٍ و غفر له ذنْبه و فرّج غمّه و نفّس کرْبته و قضى حوائجه و أنْجح طلبته و رفع عمله مع أعْمال النّبیّین و الصّدّیقین و جاء یوْم الْقیامة و وجْهه أضْوأ من الْقمر لیْلة الْبدْر فقلْت ما هو یا جبْرئیل قال قل

 اللّهمّ ربّ النّور الْعظیم و ربّ الْکرْسیّ الرّفیع و ربّ الْعرْش الْعظیم و ربّ الْبحْر الْمسْجور و ربّ الشّفْع الْکبیر و النّور الْعزیز و ربّ التّوْراة و الْإنْجیل و الزّبور و الْفرْقان الْعظیم أنْت إله منْ فی‏ السّماوات و إله منْ فی الْأرْض لا إله فیهما غیْرک و أنْت جبّار منْ فی السّماوات و جبّار منْ فی الْأرْض لا جبّار فیهما غیْرک و أنْت ملک منْ فی السّماوات و ملک منْ فی الْأرْض لا ملک فیهما غیْرک أسْألک باسْمک الْکبیر و نور وجْهک الْمنیر و بملْکک الْقدیم یا حیّ یا قیّوم ثلاثاً أسْألک باسْمک الّذی أشْرق به کلّ شیْ‏ءٍ و باسْمک الّذی أشْرقتْ به السّماوات و الْأرْض و باسْمک الّذی صلح به الْأوّلون و به یصْلح الْآخرون یا حیّاً قبْل کلّ حیٍّ و یا حیّاً بعْد کلّ حیٍّ و یا حیّ لا إله إلّا أنْت صلّ على محمّدٍ و آل محمّدٍ و اغْفرْ لی ذنوبی و اجْعلْ لی منْ أمْری یسْراً و فرجاً قریباً و ثبّتْنی على دین محمّدٍ و آل محمّدٍ و على هدى محمّدٍ و آل محمّدٍ و على سنّة محمّدٍ و آل محمّدٍ ع و اجْعلْ عملی فی الْمرْفوع الْمتقبّل و هبْ لی کما وهبْت لأوْلیائک و أهْل طاعتک فإنّی مؤْمنٌ بک و متوکّلٌ علیْک منیبٌ إلیْک مع مصیری إلیْک و تجْمع لی و لأهْلی و ولْدی الْخیْر کلّه و تصْرف عنّی و عنْ ولْدی و أهْلی الشّرّ کلّه أنْت الْحنّان الْمنّان بدیع السّماوات و الْأرْض تعْطی الْخیْر منْ تشاء و تصْرفه عمّنْ تشاء فامْننْ علیّ برحْمتک یا أرْحم الرّاحمین

پیامبر خدا به امیر مومنان فرمود:ای ابوالحسن!این ماه رمضان است که آمده است.دعای خودت را پیش از افطار قرار ده؛چراکه جبرئیل نزد من آمد و گفت:ای محمد صلی الله علیه و آله و سلم،هر کس در ماه رمضان پیش از آن که افطار کند این دعا را بخواند،خداوند:

(1-) دعایش را مستجاب می کند

(2-) روزه و نمازش را می پذیررد.

(3-) ده دعای او را اجابت می کند.

(4-) گناهش را می آمرزد.

(5-) اندوهش را می زداید.

(6-) رنجش را برطرف می کند.

(7-) حوائجش را بر می آورد.

(8-) او را به خواسته اش می رساند.

(9-) عملش را با اعمال پیامبران و صدیقان بالا می برد.

(10-) روز قیامت با چهره ای درخشان تر از ماه شب چهاردهم می آید.

گفتم:آن کدام دعاست، ای جبرئیل؟گفت:بگو:

خداوندا!ای پروردگار نور بزرگ، وای پروردگار تخت افراشته، و ای پروردگار دریای سرشار، و ای پروردگار شفع بزرگ، و ای نور ارجمند، وای پروردگار تورات و انجیل و زبور و قرآن بزرگ، تو معبود آنانی که در آسمان و زمین اند و در آن ها، معبودی جز تو نیست.تو جبار آنانی که در آسمان و زمین اند و در آن ها، جباری جز تو نیست.تو پادشاه آنانی که در آسمان و زمین اند و در آن ها، پادشاهی جز تو نیست.تو را به نام بزرگت و فروغ چهره ی تابانت و به فرمان روایی دیرینت می خوانم.ای زنده، ای برپای، ای زنده، ای برپای، ای زنده ای برپای، تو را به نامت می خوانم که به سبب آن،هر چیز،تابان است، و به آن نامت که به سبب آن، آسمان و زمین فروزان اند،و به آن نامت که به سبب آن،اولین و آخرین،شایسته شده و می شوند.

ای زنده پیش از هر زنده، ای زنده ی پس از هر زنده، ای زنده ای که معبودی جز تو نیست.بر محمد و خاندان محمد درود فرست و گناهان مرا بیامرز، ودر کار من آسانی و گشایشی نزدیک قرار ده، و مرا بر آیین محمد و آل محمد و بر شیوه و سیره ی محمد و خاندان محمد و بر سنت محمد و خاندان محمد که بر او و آنان درود باد،استوار بدار.

عمل مرا در زمره ی (اعمال)بالا برده شده پذیرفته قرار بده و آن گونه که به دوستانت و فرمان بردارانت عطا کرده ای بر من هم عطا کن.همانا من به تو ایمان،وبر تو توکل دارم،به سوی تو باز می گردم، و سرانجامم به سوی توست.همه ی خیر را برای من و خانواده و فرزندانم فراهم آر، و هر بدی را از من و فرزندم و خانواده ام دور بگردان.

تو مهر ورز و صاحب نعمتی؛پدید آورنده ی آسمان ها و زمینی،به هر که خواهی خیر می دهی،و از هر که خواهی،آن را بر می گردانی،پس با رحمتت بر من منت بگذار،ای مهربان ترین مهربانان.).المراقبات به نقل از سید بن طاووس(

3- گفتن ذکر لا اله الا الله

امام صادق (علیه السلام) فرمودند: هر کس روزه خود را با کلام صالح و عمل صالح به پایان رساند، خداوند، روزه او  را قبول می فرماید.

گفته شد: ای پسر رسول خدا، کلام صالح چیست؟ فرمود: شهادت به کلمه لا اله الا الله و عمل صالح خارج کردن فطریه از مال خویش است. (امالی صدوق 34)

4- افطار کردن با:

الف- خرما:

پیامبر اعظم (صلی الله علیه و اله) فرمودند: کسی که با خرمای حلال افطار کند، ثواب نماز وی، چهار صد برابر خواهد شد.

امام صادق (علیه السلام) فرمودند: پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) با اولین چیزی که افطار می فرمود، در زمانی که رطب یافت می شد، با رطب و در زمانی که خرما بود، با خرما. (محاسن / 531)

نقل شده پیامبر(صلی الله علیه و آله) با خرما افطار می نمود و هرگاه شکر نیز می‌یافت، با آن افطار می‌کردند و نقل شده پیامبر(صلی الله علیه وآله) با شیرینی افطار می‌کرد و اگر چیز شیرینی نمی‌یافت، با آب گرم افطار می‌کردند.

ب- آب:

امام صادق(علیه السلام) فرمود: افطار کردن با آب، گناه قلب را می شوید.

جابر بن عبدالله گوید: شنیدم امام باقر(علیه السلام) می فرمود: رسول خدا(صلی الله علیه وآله) با دو سیاهی افطار می کرد، گفتم: رحمت خدا بر شما باد، آن دو چه بودند؟ فرمود: خرما و آب، کشمش (سیاه) و آب، و با همین دو چیز نیز سحری می خوردند.(وسائل 10 / 145)

 به همین جهت آب گرم با شکر یا نبات، توصیه می شود.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: آب گرم کبد و معده انسان را پاک، و دهان را خوشبو می کند، دندانها و حدقه چشم را قوت می بخشد، دید چشم را زیاد و گناهان را می شوید، رگهای هیجان آور را تسکین می بخشد، و درد سر را از بین می برد. (مکارم الاخلاق 27).

ج- شیر:

انس بن مالک گوید: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نوشیدنی داشت که با آن افطار می کرد و نوشیدنیی نیز برای سحر داشت و چه بسا این دو یکی بود، شیر و یا نان یماث (حل شده) . (مکارم الاخلاق 33)

 5- خواندن سوره قدر هنگام افطار

امام زین العابدین(علیه السلام) فرمود: هر کس سوره قدر را هنگام افطار و سحرش(قبل از افطار و قبل از خوردن سحری) بخواند، بین سحر و افطار (هنگام روز) ثواب کسی را دارد که، در راه خدا، در خون خود غوطه ور باشد. ( وسائل 10 / 149)

 6- گفتن بسم الله و دعا کردن

امام موسی بن جعفر (علیه السلام) از پدران بزرگوارش(علیهم السلام) نقل فرمود: برای روزه دار، هنگام افطارش، یک دعای مستجاب است. پس وقتی اولین لقمه را برداشتی، بگو: بسم الله یا واسع المغفره اغفر لی.

در جای دیگر می فرماید: هر کس موقع افطار کردن، بگوید: بسم الله الرحمن الرحیم، خداوند گناهان او را می آمرزد.

 فضیلت افطاری دادن

امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:

هر مۆمنی برادر مۆمن خود را شبی از ماه رمضان افطاری دهد، خداوند برای او پاداش آزاد کردن سی بنده مۆمن در راه خدا را می نویسد و در برابر هر کدام، (مهمانان افطاری) دعایی مستجاب را نیز دارد.

افطاری دادن به مۆمنان، باعث بخشش گناهان، زیاد شدن روزی، آزاد کردن برده و خداوند، اجر روزه داران افطاری داده شده را، به او می دهد، بی آنکه از ثواب آنها کم کند.