- تاریخ انتشار : 1392/11/24 - 09:43
- زمان مطالعه : 7 دقیقه
- /ZEQ7
مشخصات یک نسخه صحیح
نسخه: عبارت است یک دستور دارویی که به طور کتبی و یا شفاهی از طرف پزشک، دندانپزشک و یا سایر افرادی که مطابق قانون اجازه تجویز دارو را دارند صادر می‌گردد. صفت مشخصه‌ای که نسخه دارویی بایستی دارا باشد این است که دارویی معین، در زمان مشخص جهت فرد بخصوصی تجویز شود.
نسخه: عبارت است یک دستور دارویی که به طور کتبی و یا شفاهی از طرف پزشک، دندانپزشک و یا سایر افرادی که مطابق قانون اجازه تجویز دارو را دارند صادر می‌گردد. صفت مشخصه‌ای که نسخه دارویی بایستی دارا باشد این است که دارویی معین، در زمان مشخص جهت فرد بخصوصی تجویز شود.
مشخصات یک نسخه دارویی
1- مشخصات پزشک: در نسخه‌های دارویی باید نام و نام خانوادگی پزشک، شماره نظام پزشکی، مرتبه پزشکی (عمومی یا متخصص)، نشانی مطب، شماره تلفن تماس درج شده باشد. اندازه یک نسخه معمولاً برابر یک صفحه A5 می‌باشد.
2- تاریخ نسخه: نوشتن تاریخ نسخه اهمیت زیادی دارد هم از نظر قانونی و هم از نظر درمانی. از آنجا که نسخه یک مدرک مستند است، نوشتن تاریخ ضروری است. تاریخ باید واضح بوده و خط خوردگی نداشته باشد و در صورت خط خوردگی تاریخ صحیح نسخه همراه با مهر و امضای پزشک در پشت نسخه درج گردد. معمولاً ، سازمان‌ها و موسسات بیمه درمانی (تامین اجتماعی، خدمات درمانی، نیروهای مسلح) مهلت زمان معینی را برای پیچیدن نسخه‌های خود مقرر می‌کنند بطوریکه پس از این مهلت، داروخانه‌های طرف قرارداد مجاز به پیچیدن نسخه به عنوان نسخه بیمه‌ای نخواهند بود. به طور مثال در حال حاضر اعتبار نسخ بیشتر بیمه‌های درمانی کشور حداکثر تا 72 ساعت می‌باشد.
3- نام و نام خانوادگی، سن و نشانی بیمار: برای جلوگیری از اشتباه در تحویل دارو به بیمار ذکر نام و نام خانوادگی بیمار به شکل خوانا ضروری است. در برخی از کشورها درج سن بیمار در نسخه برای کودکان زیر 12 سال و سالمندان الزامی است. در مواردی که باید دوز دارو برحسب کیلوگرم وزن بیمار تعیین گردد و محاسبه دوز به داروساز واگذار شده است وزن بیمار نیز باید در نسخه قید گردد.
4- عنوان نسخه یا سرنسخه: سر نسخه یا شروع به عنوان یک سمبل یا علامت R یا RX مشخص می شود و به نظر می‌رسد مخفف شده کلمه لاتین Recipe (به معنی به این شکل اجرا کن) می‌باشد. برخی از مورخین این سمبل را از ستاره ژوپیتر می‌دانند که توسط قدما به عنوان کمک کننده به بهبودی بیماران به کار می‌رفته و با گذشت زمان تحریف شده و به صورت علامت کنونی RX مورد استفاده قرار می‌گیرد. این علامت در سمت چپ و بالای نسخ نوشته می‌شود. در کشور ما ذکر هوالشافی در کنار این علامت متداول گردیده است.
5- متن نسخه: بخش اصلی نسخه می‌باشد و حاوی اسامی و مقادیر مواد دارویی تجویز شده می‌باشد. در مورد هر قلم داروی تجویزی شش عامل باید مشخص گردد. 1- نام دارو 2- شکل دارو 3- تعداد دارو 4- واحد دارو 5- نحوه مصرف 6- فواصل تجویز دارو.
نام دارو: نام دارو ممکن است به صورت ژنریک یا تجارتی نوشته شود نام دارو باید به زبان انگلیسی باشد. در کشور ایران اسامی داروها بیشتر به صورت ژنریک نوشته می‌شود. نام ژنریک نامی است که در سراسر دنیا به آن نام شناخته می‌شود (مانند Propronolol).
نام تجارتی نامی است که هرکارخانه سازنده برای هر داروی خود انتخاب می‌کند (مانند inderal) تفاوت بکارگیری این نامها آن است که در صورت بکارگیری نام ژنریک نظیر پروپرانولول، داروساز مجاز است که هر فرآورده ژنریک موجود در بازار را به بیمار ارائه کند اما اگر نام تجارتی مانند ایندرال و یا پروپرانولول تولید دارو نوشته شده باشد، داروساز موظف است که فقط همان محصول را به بیمار عرضه نماید.
شکل دارو:انتخاب راه مصرف دارو یکی از مهمترین وظایف پزشک است زیرا هر کدام از راههای مصرف داروها، دارای مزایا و معایبی می باشد. بعد از نوشتن نام دارو در همان سطر بلافاصله شکل دارو نوشته می‌شود، در بعضی موارد قبل از نام دارو نوشته می‌شود. توصیه می‌شود که از اسامی مخفف (مانند Syp, Supp, Spy) استفاده نشود چون ممکن است به علت ناخوانا بودن با هم اشتباه شوند. برای تسهیل نسخه خوانی و کاهش خطاهای دارویی، توصیه می‌شود بین نام دارو و شکل دارو فاصله گذاشته شود.
قدرت دارو: با توجه به اینکه بسیاری از اشکال دارویی با قدرت‌های (مقدار ماده موثره دارویی) متفاوت در داروخانه وجود دارند پزشک باید به طور واضح، قدرت شکل دارویی مورد نظر را وارد نماید، چون در غیر این صورت داروساز موظف است که شکل دارویی با کمترین قدرت موجود در بازار را به بیمار ارائه نماید، همچنین سازمان‌های بیمه‌گر پایین‌ترین قیمت را می‌پذیرند. قدرت دارو بعد از شکل دارو و با فاصله و برحسب واحد mg و gr نوشته می‌شود.
مثال: cap Amoxicillin 250 mg فرآورده‌های بیولوژیک بر حسب (Unit) نوشته می‌شوند.
تعداد دارو:باید از اعداد متعارف استفاده گردد و از بکارگیری اعداد رومی نظیر (X,XI, XII) خودداری گردد. در مورد اشکال دارویی قابل شمارش نظیر قرص و کپسول و آمپول، غالباً باید تعدادی از یک دارو در نسخه نوشته شود که برای تکمیل دوره درمانی مورد نظر پزشک کافی باشد.
دستور دارو: دستور دارو باید کامل و خوانا نوشته شود، در کشور ما دستور دارو عمدتاً به فارسی نوشته می‌شود. دستور دارو باید راه مصرف، میزان مصرف، دفعات مصرف، دوره مصرف و شرایط مصرف را مشخص نماید. در یک نسخه کامل، صرف نظر از شکل دارویی راه مصرف دارو نیز باید ذکر شده باشد. در برخی از موارد ممکن است یک شکل دارویی برای مصرف از راه غیرمتعارف تجویز شده باشد، به طور مثال می‌توان از تجویز آمپول جنتا مایسین تزریقی برای بخور اشاره نمود. برای تعیین میزان مصرف دارو در هر بار، باید از مقیاس‌های استاندارد استفاده نمود و از بکارگیری مقیاس‌های مبهم و تعریف نشده‌ای نظیر «پیمانه» خودداری گردد. براساس استانداردهای بین‌المللی هر قاشق چایخوری 3 سی سی، هر قاشق مرباخوری 5 سی سی و هر قاشق غذاخوری 15 سی سی گنجایش دارد. البته باید توجه داشت که قاش‌های مرباخوری خانگی غالباً بیش از 3 تا 5/3 سی سی گنجایش ندارند. دفعات مصرف دارو باید طوری درج گردد که باعث برداشت نادرست بیمار نگردد. در مواردی که اثربخشی یا ایمنی دارو منوط به مصرف آن در شرایط خاصی است باید این شرایط نیز در دستورات مصرف قید گردد. به عنوان مثال در مورد محلول‌های تزریقی عضلانی روغنی بهتر است در دستور مصرف دارو به لزوم تزریق عمیق عضلانی آنها اشاره نمود.
6- مهر و امضاء پزشک:هر نسخه دارویی با امضای پزشک رسمیت می‌یابد و ارزش حقوقی و قانونی پیدا می‌کند. داروسازان از لحاظ قانونی مجاز به پیچیدن نسخه‌های فاقد امضا نیستند. بعلاوه نسخه‌های دارویی باید مستقیماً و به صورت دستی توسط پزشک امضا شوند و بکارگیری مهر امضا به جای امضای دستی فاقد وجاهت و ارزش قانونی می‌باشد.
توصیه‌های مهم در نسخه‌نویسی
· اسامی داروها به انگلیسی و به طور کامل نوشته شود.
· نسخه به طور خوانا و خوش خط نوشته شود به صورتی که یک فرد با سواد بتواند نسخه را بخواند.
· از به کار بردن حروف اختصاری (مثلاً Bid) و اصطلاح طبق دستور خودداری شود.
· نوشتن دفعات مصرف روزانه به عنوان مثال «روزی سه عدد میل شود» گمراه کننده می‌باشد، درج فواصل مصرف ضروری است (هر 8 ساعت یک عدد).
· از فراگیری مناسب نحوه مصرف داروها توسط بیمار اطمینان حاصل شود.
· حتی‌الامکان تعداد یک دارو با اعداد رومی نوشته نشود.
· یک نسخه نباید بیش از 5 بار و یا بعد از 6 ماه از تاریخ صدور آن تکرار شود.
· تعداد اقلام دارویی یک نسخه، حداقل ممکن باشد تا احتمال بروز تداخلات دارویی به حداقل برسد (میانگین استاندارد جهانی حداکثر 2 قلم).
· در نوشتن فرمولاسیون‌های ترکیبی، ماده دارویی اصلی اول و سایر مواد در زیر آن قید گردد، وزن نهایی فرآورده معلوم گردد و کلیه اجزا به درصد یاگرم نوشته شود یعنی بر مبنای واحد یکسان (درصد یا گرم) درج گردد.منبع : وب دا وزارت متبوع
تصاویر
نظر دهید